Ханнык да ийэ-аҕа төрөппүт оҕолорунан олохторо салҕанар, ааттара ааттанар. Ийэ-аҕа оҕолорун хайдах бүөбэйдээн, көрөн-истэн, киһи хара гына улаатыннаралларыттан, оҕо инники дьылҕата тутулуктаах. Ыал ийэтинэн, аҕатынан буолалларын туһунан этэр, санатар саха бэргэн өс хоһоонноро бааллар. Оҕолор төрөппүттэрин үтүө өрүттэриттэн сүһэн ылаллара баар.
Көҥүл тустууга ССРС икки төгүллээх, Европа чөмпүйүөнэ, аан дойду Кубогын икки төгүллээх кыайыылааҕа, аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ, саха албан аатырбыт бөҕөһө Павел Пинигин хаан төрүттэриттэн, төрөппүттэриттэн утумнаабыта үгүс. Пинигиннэр аймах киһи уонна үлэһит быһыытынан, дьон-сэргэ ортотугар ытыктаналлара, үтүө холобурунан туһаналлара.
Аҕалаах ийэтэ Чурапчы Хоптоҕотун уонна Хадаарын дьоно. Бииргэ олорбуттарын сүүрбэттэн тахса сылларыгар аҕыс оҕону төрөтөн, дьоллоохтук, иллээх дьиэ-кэргэн буолан олорбуттара. Харыйаана Елисеевна уйан, аламаҕай дууһалаах ийэ этэ. Ураты сылаас, намыын, уйаҕас санаалаах, оҕолорун куруутун сыллыы, имэрийэ сылдьара. Минньигэс астаах-үөллээх, уран тарбахтаах, иистэнньэҥ, ыалдьытымсах буолара. Кэрэ дьүһүннээх, саха дьиҥнээх далбар хотуна, ыпсарыылаах ыраас тутуулаах, үтүөкэн ийэ уонна кэргэн этэ. Харыйаана оҕолоро ып-ыраас таҥастаах, көрсүөтүк, сэмэйдик, хоп-курдук тутта-хапта сылдьар буолаллара. Павлик ийэтин кытта элбэхтик тиритэ-хорута алаадьы, баахыла астаабыта. Дэлэй сэһэннээх-сэппэннээх, көрүдьүөстэнэрин сөбүлүүр, тэтиэнэх, көнөтүк тутта сылдьар, фронтовик-буойун, учуутал аҕалара Павел Титович оҕолорун тулуурдаах, дьүккүөрдээх, ханнык баҕарар үлэттэн толлубат буоларга ииппитэ. Оҕолоро ийэлэрин, аҕаларын олус таптыыллара. Харыйаана Елисеевна ыарахан ыарыыттан олохтон эрдэ “барбыта”. Павел Титович саҥа үйэ олоҕун сайдыытын кытта тэҥҥэ хаамсан, оҕолорун ситиһиилэриттэн улахан дуоһуйууну ылан, аҕа буолар үөрүүтүн, оҕолорунан, уолунан киэн туттуу диэн тугун толору билэн, 92 сааһыгар диэри олорбута.
Хаан-уруу аймахтар ыһыахтара
Быйыл бэс ыйын 17-18 күннэригэр Павел Титович Пинигин 100 сааһынан Хоптоҕо нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ ытык киһиэхэ сүгүрүйүү бэлиэтин оҥордулар. Төрүт уус Пинигиннэр удьуор хаан-аймах ыраахтан-чугастан түмсэн, үс сүүстэн тахса киһи, самаан-сайыны көрсө үбүлүөйдээх ыһыах ыстылар, үөрүүлээх быһыыга-майгыга киэҥник бэлиэтээтилэр. Дьоһун суолу-ииһи хаалларбыт аҕаларын, эһэлэрин Павел Титович Пинигин аатын үйэтитэр дьаһаллар ыытылыннылар, үтүө-мааны ахтыылар оҥоһулуннулар.
Ийэни-аҕаны дьон-сэргэ киэҥ араҥатыгар, киэҥ билиниитигэр тиэрдии судургута суох. Аатырбыт бөҕөс Павел Пинигин үгүстүк сүүрэн-көтөн, норуот депутатын быһыытынан утумнаахтык туруорсан, төрөөбүт-үөскээбит, улааппыт, үөрэммит Дириҥэр аныгы көрдөбүлгэ эппиэттиир спортивнай сааланы 2010 сыллаахха олоххо киллэртэрбитэ уонна үйэ сүдү тутуутугар тапталлаах аҕатын аатын бэрдэрбитэ. Биир дойдулаахтара, хоптоҕолор, спортивнай комплекс таһыгар Павел Титович Пинигин өйдөбүнньүк бюһун уонна былыргы сиэри-туому тутуһан ытык сэргэ туруордулар. Ытык аҕа аата үйэтитилиннэ.
Сэрии уоттаах толоонугар
Ааспыт үйэ 30-40-с сылларыгар бэйэлэрин кыанар саха ыччаттара байыаннай буоларга тардыһаллара. Ол сиэринэн, Павел Титович Дьокуускайдааҕы национальнай байыаннай оскуоланы бүтэрбитэ. Бүтэрээт, тута бэйэтин баҕа өттүнэн, тылланан, сэбиэскэй-финскэй сэриигэ кыттыыны ылбыта, аатырбыт Маннергейм линиятын босхолоспута. Финскэй сэрииттэн эргиллэн кэлэн, политпросвет оскуоланы бүтэрбитэ. Онтон фашистскай Германия Сэбиэскэй Сойууска сэриинэн саба түспүтүгэр, 1941 сыл атырдьах ыйыгар фроҥҥа иккистээн ыҥырыллан, уоттаах сэрии толоонугар киирбитэ. Мотострелковай чааска младшай командирынан отделениены, взводу, быыһыгар ротаны кытта хамаандалаан, Курскай хайысхатынан, айдааннаах Прохоровкатааҕы икки өттүттэн тыһыынчанан танкалар хабыр хапсыһыыларыгар – ныһыйсыыларыгар, таанкалары арыаллыыр автоматчик быһыытынан сэриилэспитэ. Хорсун-хоодуот буойун өлөрүн-сүтэрин кэрэйбэккэ, ыстыыгынан, илиинэн охсуһан кыдыйсыбыта. Албан аат уонна Аҕа дойду Улуу сэриитэ 1-2-с истиэпэннэрдээх уордьаннарынан, «Хорсунун иһин», итиэннэ хас да бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Түөһүгэр, илиитигэр таптаран, тобугун үлтү ыттаран, ыарахан бааһырыыны ылан, дойдутугар эргиллибитэ. Тыйыс, дьэбир хараахтардаах, чиргэл эттээх-сииннээх, тэтиэнэх буолан тыыннаах ордубута.
Павел Титович хайдах сэриилэспитин ыйыталаспыппытыгар, сөбүлээбэтэр да, маннык сэһэргээбитэ: «Хапсыһан буоллаҕа. Рукопашнай схватка диэҥҥэ ыстыыгынан, кэнники автоматынан баалкылаһан охсуһуу буолара. Онно куттаммаккын. Охсуһаҕын. Өлөрсөҕүн. Өлөрбөтөххүнэ бэйэҥ өлүөхтээххин диэн буолар. Ону тутуу былдьаһыыга өлөрүөххүн наада. Харыстанар, куттанар диэн суох. Эбэтэр өлөрүөхтээхпин, эбэтэр ыараханнык араанньы оҥоруохтаахпын диэн толкуйдаах буолаҕын. Онно туох да харыс суох. Баҕар өлүөм, баҕар ыараханнык араанньы буолуом диигин. Харса суоххар, киһи кэрээнэ суоҕар түһэн хаалар. Хаһан даҕаны бу үлүгэрдээх сэрииттэн чөл доруобуйалаах, тыыннаах ордор биллибэт. Харса суох, ийэҥ туох күүһү, туох сэниэни биэрбитинэн, олох туттуммакка, харыстаммакка охсуһаҕын. Наар тыын тыыҥҥа былдьаһыы. Миигин кытары саха суоҕа. Барыта нууччалар этэ. Саллаат саллааты хаһан да атаҕастаабат. Атаҕастыыр буоллахтарына армия армия буолуо дуо. Бары биир санаанан, биир күүһүнэн, биир сүбэнэн сэриилэһэр этибит. Улахан сэрии. Синиэлбин сэттэ буулдьа тоҕо көппүтэ. Ол тухары тыын сирбин булларбатахтара. Иэйэхситим тыыннаах ордордоҕо».
Саллаат санаата, кырдьык, кытаанах.
Күүстээх удьуор
Пинигиннэр эт-хаан өттүнэн сэниэлээх, күүстээх-күдэхтээх удьуордар. От-мас сүгэр-көтөҕөр хара үлэҕэ сыстаҕас, кыайыгас-хотугас, халыҥ, киппэ көрүҥнээх дьон. Маһы түргэнник кэрдэн суулларалларынан, саһаан туруоран бачыгыраталларынан биллэллэрэ. Оту охсууга киэҥ, ыраас суоллаахтарынан аатыраллара. Оҕус кыайбатах тутуу суон бэрэбинэлэрин санныларыгар сүгэн таһаллара. 80-ча киилэни үктүүр ыйааһыннаах Павел Титович ордук атаҕынан кыанара, бигэ тирэхтээҕэ. Эдэригэр хаҥкылыырын, быа көтөрүн сөбүлүүрэ. Бэйэтэ оҥостон, уокка сырайан, чүмэчи сыатынан, мыыланан маастаан хайыһардыыра, күрэхтэһиилэргэ кыттара. Колхоһун, оройуонун ыһыахтарыгар хапсаҕайдаан бурҕатыһара, оройуоҥҥа иккитэ бастаабыта. Аҕалара, эһэлэрэ Тииппээн улахан күүстээх киһи. «Ат уулаппыт» алаас эмпэрэ сыырыгар, тэҥкэ тиити суулларан, алта хаамыы усталаах гына быһан, дүлүҥү инчэҕэйдии хатырыктары-майыардары сүгэн баран, сыыры дабайан тахсара. Павел Титович бэйэтэ Хадаар сельпотуттан атыыласпыт сабыс-саҥа ИЖ-56 матассыыкылын, төһө да бензинэ, арыыта суоҕун иһин, Дириҥҥэ диэри ардахтаах күн, суол-иис бадарааннаах, үрдүк сыырдардаах диэн аахсыбакка, 12 биэрэстэ сири эт-илиитинэн анньан аҕалбытын күн-бүгүнүгэр диэри сөҕөн кэпсииллэр. Дьиппиэн, тулуурдаах уонна сэниэлээх да буолан матассыыкылын дьиэтигэр аҕаллаҕа.
Ирдэбиллээх учуутал
Билиигэ-көрүүгэ тардыһар дьоҕурдаах Павел Титович сэрии иннинэ начальнай байыннай оскуоланы, сэрии сылларыгар политпросвет оскуоланы, онтон сэрииттэн эргиллэн кэлээт, учуутал институтугар естественнэй-географическай факультеты бүтэрбитэ. Биолог уонна географ идэтин баһылаабыта. Пенсияҕа тахсыар диэри Дириҥ оскуолатыгар учууталлаан, үгүс көлүөнэ ыччаты билиигэ-көрүүгэ дьүккүөрддээхтик уһуйбута.
Күүстээх дьон бэйэлэрин тустарынан дэбдэтэ кэпсээбэттэрин кэриэтэ, Пинигиннэр бэйэлэрин тустарынан кэпсэммэт судургу, көнө сүрүннээхтэр. Орто уола Павел аатырар бөҕөс буола тыыллан-хабыллан, аҕаларыттан Павел Титовичтан ыйыталаһа-билэ сатааччы элбээбитэ. Инньэ гынан, күһэйии күүһүнэн эрэ «Аймахпытыгар улахан биллэр күүстээх дьоннор суохтар гынан баран, бэйэлэрин кыанар этилэр. Көннөрү, нэһилиэк, оройуон иһигэр биллэр-көстөр дьоннор бааллара. Модун күүстээх дьон суохтар»,- диэн киинэҕэ уһулларыгар эппитэ баар.
Пинигинскэй хараахтар
Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн аҕалара Павел Титович оҕолорун айылҕалыын алтыһыннаран улаатыннартаабыта. Оҕолоро тыа сирин кытаанах үлэлэригэр сыстаҕас, кыайыгас-хотугас этилэр. От да оттууллара, маһы да мастыыллара. Дьиэ ис-тас үлэтин соруттарыыта суох толороллоро. Тэтиэнэх этилэр. Сүүрэн-көтөн, хара үлэҕэ эҥин, тэҥ саастыылаахтарыттан хаалсыбаттара. Физкультура учуутала Егор Дмитриевич Дьячковскай орто уол Павлик эт-сиин өттүнэн тэтиэнэҕин бэлиэтии көрөн, тустуунан дьарыктаныан сөп диэн аҕатыгар Павел Титовичка ылыннарыылаахтык эппитэ.
Үөлээннээҕин сүбэтинэн, Павлик алтыс кылааска үөрэнэр сылыгар, уолун сыарҕалаах акка олордон, Дмитрий Петрович Коркиҥҥа бэйэтэ киллэрэн, кэпсэтэн, туттарбыта. Дьиэтигэр. Коркин бэйэтэ көрөн-истэн, сыгынньахтаан, илиитин, бары былчыҥын барытын бэрэбиэркэлээн баран, сөбүлээн, тустуутун оскуолатыгар оскуола-интэринээккэ ылбыт.
Уолун туһунан Павел Титович маннык кэпсээн хаалларбыта: «Бэйэтин кыанар. Сөптөөх бэйэтин пааратын кытта тустар кыахтаах дии саныыр этим. Уопсайынан, эниэргийэлээх этэ. Элбэхтик дьарыктанара, эрчиллэрин, имиллэрин туохтааҕар да сөбүлүүрэ. Даннайдаах этэ диэххэ сөп. Онуоха эбии, приему үчүгэйдик үөрэтэн, Коркиҥҥа үчүгэйдик үөрэнэн тустуук буоллаҕа. Орто оскуоланы үөрэнэн бүтэрэн баран Киевкэ физкультурнай институкка үөрэммитэ. Салгыы Бураков диэн тренергэ дьарыктаммыта. Онно сылдьан, үчүгэйдик үөрэнэн Сэбиэскэй Сойуус, Европа, аан дойду уонна олимпийскай чөмпүйүөн буола иитиллэн таҕыстаҕа. Бэйэтэ айылҕаттан кыра соҕус бэрдэриилээх, талааннаах буолан, онуоха эбии тренердэрэ үөрэтэн, эрчийэн чөмпүйүөн буоллаҕа дии. Куоркун курдук тренер хайаан да үөскүө. Коркин оһуобай киһи этэ. Оһуобай тренер этэ».
Аҕата эппитин курдук, уола Павел тустуук ситиһиэхтээх бары үрдэллэрин эрдээхтик дабайда!
Аҕатын булгуруйбат кытаанах, дьэбир хараахтарын удьуордаата.
Павел Титович Пинигин айылҕаттан туспа айдарыылаах, тыйыс хараахтардаах киһинэн биллэрэ. Ол хаачыстыбата уолугар тиксибитэ. Бөҕөс Павел Пинигин булгуруйбат кытаанах хараахтарын аан дойду билэрэ, билинэрэ. Утарсааччылара Пинигинниин тусталларыттан куттаналлара. Туста киириэхтэрин инниттэн паникалаабытынан, куттара-сүрдэрэ тостубутунан бараллара. Ол психологическай өттүнэн сабырыйыы олус быһаарыылаах хаачыстыбатынан анаан-минээн спортивнай психология науката билигин сиһилии уонна дириҥник дьарыктанар буолла. Павел Титович сахаҕа бөдөҥ, төрөлкөй, сирэйэ-хараҕа киһи дьулайар киһитэ этэ. Мээнэ киһиэхэ оннук бэриллибэт. Кытаанах санаата төһүү күүс буолта. Уола Павел аҕатын удьуордаан хараахтара кытаанаҕынан, чаҕылхай хапсыһыыларынан бүтүн аан дойдуга дакаастаабыта.
Пинигинскэй хараахтар улахан, сүдү кыайыыларга тиэрдибитэ!
Бар-дьонун үөрүүтэ, киэн туттуута муҥура суох!
Утум салҕанар
Былыргы төрүттэрин, төрөппүттэрин үтүө ааттарын үйэтитии ыччат мүччүрүйбэт ытык иэһэ.
Аар-саарга аатырбыт бөҕөс, Ил Түмэн депутата Павел Павлович Пинигин былыргы күүстээх төрүттэрин салгыырга, тэнитэргэ урууларыгар-аймахтарыгар анаан-минээн, ыһыах ыста. Кэнчээри ыччат дьолун-соргутун түстээн, аал-уотун иччититтэн көрдөһөн-ааттаһан арчылаата, арыылаах-алаадьынан айах тутан, уохтаах кымыһынан утахтаан, уран тыл бастыҥын анаата. Удьуордар ыччаттара үлэ-олох үрдэллэрин дьүккүөрдээхтик дабайалларыгар ыҥырда.
Уйгу тунах ыһыах алгыһа, чахчы, соргулаах буолла!
Валентина Васильевна Стрекаловская-Пинигина, аҕалара Ян Николаевич Стрекаловскай уоллара, Пинигиннэр халыҥ аймах хаан сиэннэрэ, Василий Стрекаловскай Турция Самсун куоратыгар буолан ааспыт Сурдлимпийскай оонньуулар түһүлгэлэриттэн көҥүл тустууга кыһыл көмүс мэтээли аҕалан, удьуор хаан-аймахтарын эрэ буолбакка, бар-дьонун, Сахатын сирин бүттүүнүн улаханнык үөртэ! Бүтүн Арассыыйаны аатырта, сураҕырта! Убайын Павел Пинигин туйаҕын хатарда!
Алгыс баһа сыаланна!
Дириҥ, муударай өйдөөх-санаалаах, төрүт өбүгэлэрбитин утумнаан саха норуотун бүтүүнүн киэн туттуута, Олимпийскай чөмпүйүөн Павел Пинигин аар-тойон айбыт аҕатын Павел Титович, күн сирин көрдөрбүт күн-күбэй ийэтин Харыйаана Елисеевна Пинигиннэр ааттарын тилиннэрэ сылдьара үгүстэргэ үтүө холобур!
Төрөппүттэргэ ытыктабыл, махтаныы бэлиэтэ!
Икки сэрии кыттыылааҕар, бойобуой наҕараадалар кавалердарыгар, киһи киэнэ килбиэннээҕэр, Олимпийскай чөмпүйүөннэр удьуордарыгар Павел Титович Пинигиҥҥэ – үйэлэр тухары албан аат!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ, Sportyakutia.ru
